Haarlemmermeer in kaart
Wij zijn dol op kaarten en hebben er dan ook velen van in allerlei soorten en maten in onze (online) collectie. Een deel daarvan laten we jullie graag zien in deze online tentoonstelling ‘Haarlemmermeer in kaart gebracht’.
De originelen van deze kaarten bevinden zich in het archief van het Hoogheemraadschap van Rijnland. De kaarten zijn grotendeels gemaakt door landmeters van Rijnland zoals Melchior Bolstra, Klaas Vis en Jan Kros.
Er zijn echter enkele uitzonderingen die niet door Rijnlanse landmeters zijn gemaakt. De uitzonderingen zijn voornamelijk de droogmakingsplannen van Jan Bartelszoon Veeris, Jan Adrijaanszoon Leeghwater, Conrad Zumbach de Koesvelt en J.J. Ligtenberg die in opdracht van Baron van Lynden van Hemmen een droogmakingsplan vervaardigde.
Het zijn stuk voor stuk ware kunstwerken, nauwkeurig gemaakt. Klik, kijk en scroll door deze tentoonstelling en laat je verrassen door de schoonheid van de kaarten van (het) Haarlemmermeer.
Deel I - Tot droogmaking in 1852
Deel II - Na de droogmaking 1852
Kaarten met beschrijving
Deel I
1
Nieuwe caerte verthonende hoe, ende in wat maniere, de Haerlemmer, Leydse, ende Spieringh Meer ... bedyckt soude moghen werden... / Aengewesen, ende uytgeleyt ... geinventeert door Jan Bartelszoon Veris ... ; Datmen met nader geleegentheydt ten dienste van die steede ende Rynlandt door nader konsept vertoonen sal connen.
Vervaardiger: Jan Bartelszoon Veris - Schaal: ca. 1:55.000 - Datering: 1641
2
Droogmakingsplan van het Haarlemmermeer van Jan Adrijaanszoon Leeghwater (1575-1650), molenmaker en landmeter te Rijp. Dit plan komt uit zijn Haarlemmer-meer-Boekck. Leeghwaters pan bestond uit het bedijken droogmalen van het Haarlemmermeer met behulp van 160 windmolens. De kostenraming van het project bedroeg zo’n 3,5 miljoen gulden. Het plan ging niet door vanwege het verzet van de steden Haarlem en Leiden. Haarlem was tegen vanwege het belang van de scheepvaart en Leiden vanwege de visrechten op het meer (vroonrechten).
Vervaardiger: Jan Adrijaanszoon Leeghwater - Datering: 1641
3
Kaarte van de Groote Haarlemmer ofte Leijdse Meer van den jaere 1739 : verklare ik ondergescr. ordinaris landmeeter van Rhijnlandt gecopieert te hebben, de Haerlemmer ofte Leijdze Meer met de naest geleegen ambagten, nae en conform de groote caart van Rhijnland gekorigeerd 1687 en op dezelve kaart volgens meetinge 1739, de sleet van gemelde meer, de erven en akkers langs de weegen op dezelve afgeteekent, als meede den oever van de meet volgens de Rhijnlands kaart 1647, en hoe dezelve meeren van ouds van den anderen gescheijden waaren, met uijtdrukking van deszelff groote, als hier neevens uijtgedrukt staat.
Vervaardiger: Melchior Bolstra - Schaal: ca. 1:28.000 - Datering: 1739
4
Kaarte van de Groote Haarlemmer ofte Leijdse Meer van den jaere 1739 : verklare ik ondergescr. ordinaris landmeeter van Rhijnlandt gecopieert te hebben, de Haerlemmer ofte Leijdze Meer met de naest geleegen ambagten, nae en conform de groote caart van Rhijnland gekorigeerd 1687 en op dezelve kaart volgens meetinge 1739, de sleet van gemelde meer, de erven en akkers langs de weegen op dezelve afgeteekent, als meede den oever van de meet volgens de Rhijnlands kaart 1647, en hoe dezelve meeren van ouds van den anderen gescheijden waaren, met uijtdrukking van deszelff groote, als hier neevens uijtgedrukt staat.
Vervaardiger: Melchior Bolstra - Schaal: ca. 1:28.000 - Datering: 1739
5
Kaarte vande Groote Haarlemmer ofte Leijdse-meer, met de bij-naa vereenigde veen-plassen volgens meetingen, gedaan in de jaaren 1739 & 1740 : afbeeldinge van Rhijnlands waterstaat ten opzigte van 't vergrooten der Haarlemmermeer of Leijdse meer met de bijnaa gecombineerde en omliggende veenplassen, op ordre van de weleedele heeren dijkgraaf en hoogheemraaden van Rhijnland.
Vervaardiger: Melchior Bolstra - Schaal: ca. 1:40.000 - Datering: 1740
6
Concept caerte van de Haerlemmer Meer omme dezelve op de vijligste wijse & met de minste koste droogte maken… Bijlage bij: Korte schets, verhandelende het droogmaken van de Groote Meer, of geneesmiddel tegen Hollans ondergang door 't water ...
Vervaardiger: Conrad Zumbag de Koesfelt- Schaal: ca. 1:120.000- Datering: 1742
7
Afbeeldinge van Rhynlands waterstaat ten opzigte van 't vergrooten der Haarlemmer of Leydse Meer met de byna gecombineerde en omleggende veenplassen, op ordre van de Wel Eedele Heeren Dykgraaf en Hoog Heemraden van Rhynland.
Bevat notitie van Bolstra (in titelcartouche) met verantwoording voor de weergave van de oeverlijnen van 1531, 1591, 1610, 1647, 1687 en 1740. - Bevat weergave van de verdronken dorpen Vijfhuizen, Nieuwerkerk en Rijk. - Bevat opgave in tweede cartouche van de grootte van het Haarlemmermeer in gedeelten en als geheel in bovengenoemde jaren. N.B.: grootte Spieringmeer en Oude Meer zijn verwisseld!. - Bijlage bij de in atlas uitgegeven overzichtskaart van Rijnland van 1746
Vervaardiger: Melchior Bolstra; David Coster - Schaal: ca. 1:28.000 - Datering: 1746
8
Kaart van de gevaarlijken toestand der doorgespoelde Meeroever en weegen, int westeinde van Aelsmeer, met de daar op afgeteekende concept projecte, tot aanheeling en toedijking van dezelve; zijnde de oever van 1745 volgens meeting van M. Bolstra, en 1764 door Klaas Vis, landmeeters van Rhijnland ende verdere erven en akkers binnen de Uitterweg en Westenderdijk volgens opneeming van Bolstra 1740.
Vervaardiger: Klaas Vis - Schaal: ca. 1:9.000 - Datering: 1765
9
Kaart gecopiëerd uijt de groote kaart van Rhijnland waarop een gedeelte van de groote Haerlemmer, Oude, Nieuwe en Legmeere, met de daar bij geleegene uijtgeveende plassen onder Aelsmeer, Kudelstaart, Amstelveen en Tamen.
Vervaardiger: Klaas Vis- Schaal: ca. 1:28.000 - Datering: 1770
10
Zes kaarten van de vergrotingen van het Haarlemmermeer behoort bij het droogmakingplan van Baron van Lynden van Hemmen in zijn boek “Verhandeling over de droogmaking van het Haarlemmermeer”.
Vervaardiger: J.J. Ligtenberg - Datering:1819
11
Kaart van het droogmakingsplan van Baron van Lynden van Hemmen in zijn boek “Verhandeling over de droogmaking van het Haarlemmermeer”.
Van Lynden van Hemmen, Repelaar van Driel en Roell bieden hun plan op 25 mei 1821 aan Koning Willem I aan. Het hield onder meer in het graven van een Ringvaart. Verder zouden er voor de scheepvaart zes sluizen in de Ringdijk nodig zijn. Van Lynden van Hemmen wilde het meer droogmaken met stoommachines.
Vervaardiger: J.J. Ligtenberg - Datering: 1821
12
Situatie van de doorsnijding der hoofdwaterleiding en vaart van den Grooten Meer polder door het eiland Abbenes.
Vervaardiger: Jan Kros - Schaal: ca. 1:2.500 - Datering: 1850
Deel II - Droogmaking
13
Kaart van de Haarlemmermeerpolder met Hoofdvaart en Kruisvaart (de twee afwateringskanalen)
Datering: ca. 1853
14
Kaart van de verkaveling van de Haarlemmermeerpolder.
Vervaardiger: onbekend- Schaal: ca. 1:15.000 - Datering: circa 1855
15
Kaart van de verkaveling van de gemeente Haarlemmermeer
Vervaardiger: G.A. de Geus - Schaal: 1:50.000 - Datering: 1855
16
Kaart van de verkaveling van de gemeente Haarlemmermeer met schets der ligging van de gronden met betrekking tot A.P. (Amsterdams Peil)
Vervaardiger: G.A. de Geus - Schaal: 1:50.000 - Datering: 1857
17
Nieuwe kaart van den Haarlemmermeer polder en omstreken benevens de doorgraving van Holland op zijn smalst en de voorgestelde droogmaking van het Y. Bijzonderheden: Bevat profieltekeningen van de Spaarndammerdijk, de duinen bij Katwijk en de ringvaart en ringdijk bij Leimuiden. - Bevat prentjes van het stoomgemaal de Lynden.
Vervaardiger: Egmond, A. van; Brederode, J.J. van - Datering:1867 - Schaal:1:75.000
Kaart van de verkaveling van de gemeente Haarlemmermeer.
Vervaardiger: G.A. de Geus - Schaal: 1:50.000 - Datering: 1855
